دعوت به تبادل نظر: مشکل تأمین و حفظ نیرو (برنامه‌نویس) در حوزه تولید نرم‌افزارهای مبتنی بر جاوا

سلام خدمت دوستان
نظرات همه عزیزان رو خوندم و از همه تشکر می کنم که وقت گذاشتد و موارد مدنظرشون رو مطرح کردند.
بنده هم می خواستم به مواردی اشاره کنم که به قول شاعر حرف دیگر دارم و جوش دگر *** گوش دیگر خواهم و هوش دگر !!!

قبل از شروع صحبت لازمه چند تا تا تقسیم بندی در کشورمون درباره کار برنامه نویسی جاوا رو ذکر کنم (حداقل اینها در ذهن بنده هست !)

مسائل مرتبط با کار برنامه نویس:

1 – مادی : مسائل اقتصادی مانند حقوق، افزایش حقوق، مزایا و خدمات ارائه شده به برنامه نویس
یه شرکت یا می تونه بطور کامل توقع مادی برنامه نویس رو برآورده کنه یا نسبی. در حالت نسبی، شرکت سعی می کنه از راه وعده هایی که به مسائل معنوی برمی گرده برنامه نویس رو قانع کنه (که به نظرم کاملا روش معقولی به نظر می رسه). حتی شاید برنامه نویسانی هم که توقع مادی شان کامل برآورده می شه بعد از مدتی کار، ذهن شان به سراغ مسائل معنوی بره.
حالا اینجاست که مسائل معنوی از اهمیت ویژه ای برخورد می شه.

2 – معنوی:
مسائل معنوی چیه؟ اینکه برنامه نویس حس کنه داره پیشرفت می کنه و احساس کنه درجا نمی زنه. اینکه فکر کنه در یه پروژه تیمی که در آن حضور داره، به نوبه خود نقش موثری داره و وقتی در اتمام کار روزهای پیشین خودش رو می بینه، حس می کنه که نسبت به قبل پیشرفت کرده. درسته که جاوا صرفا یه زبان برنامه نویسی نیست و به یادگیری صرفا یه زبان ختم نمی شه و مجموع یک سری تکنولوژی با وسعت و عمق زیاد هست و البته تجربه بعضی از قسمت های این تکنولوژی هم زمان بره، اما به نظرم پیشروی و پیشرفت تدریجی برنامه نویس در قسمت های مختلف تکنولوژی جاوا (متناسب با پروژه) می تونه برای او امیدوار کننده باشه و مرحمی بر زخم های او حاصل از کمبودهای مادی ! که البته نقش مدیر فنی هم در این مقوله بسیار پررنگ خواهد شد.
حالا برنامه نویسان داخل کشور تصمیم می گیرند محیط کارشون رو تعیین کنند:

محیط کار و ویژگی هایش:

1 – دولتی : به نحوی به یک سازمان دولتی متصل اند و برنامه نویسان با پروژه های مرتبط با سازمان مربوطه دست و پنجه نرم می کنند.(مثلا x% سهام شرکتی متعلق به یک بانک هست) ؛ معمولا در شرکت های دولتی مجموع حقوق و مزایا بیشتر از شرکت های خصوصیه.

2 – خصوصی : شرکت هایی هستند که در پروژه های دولتی خدماتی از قبیل مشاوره، پیاده سازی و… ارائه می دهند که به هر دلیل آن سازمان دولتی قصد نداره به طور مستقل تمام مراحل انجام یه پروژه رو به عهده بگیره؛ پویا بودن و امکان ورود به مسائل جدید و کسب تجربه در آنها جزو ویژگی های بارز شرکت های خصوصیه. یعنی شخص تخمین می زنه مثلا ظرف مدت n سال که حقوقش پایین تر از شرکت های دولتی است، می تونه توانایی خودش رو خوب افزایش بده.

شاید یکی از بارزترین مشکلات و اعصاب خوردی ها ! برای برنامه نویسی با داشتن پیش زمینه تقسیم بندی های بالا اینه که مغایرت حس کنه. یعنی ببینه این تقسیم بندی ها با شرایطش مطابقت نداره! برنامه نویس رفته در یه شرکت خصوصی با این توقع که محیطش پویاست و می تونه مشکلات مادیش رو با پیشرفت در کار (یعنی همون مسائل معنوی) جبران کنه، اما هیچ جای پیشرفتی هم وجود نداره !!! مثلا می بینه در یه پروژه تنها کار تکراری و کم اهمیت به او assign می شه. در این صورت نه تنها محیط کار و خود کار برای برنامه نویس دیگر هیچ پویایی نداره، بلکه خسته کننده و حتی شاید عذاب آور نیز باشه….

اهمیت مدیران شرکت (خصوصی و دولتی) :
در بالا اشاره ای به مدیر فنی کردم. وقتی مدتی کار می کنی، نقش مدیر فنی پروژه ای که در آن هستی خیلی پررنگ می شه تا جایی که عده ای از برنامه نویسان اعتقاد دارند زیاد مهم نیست که در شرکت خصوصی کار کنی یا دولتی، مهم اینه که تحت نظر چه مدیر فنی کار می کنی و او چقدر برای اعضای تیم اهمیت قائله. حتی شاید تشابه یه مدیر فنی و یک پدر در بعضی از مقوله ها بیجا نباشه. (شبیه فیلم هندی !)
همون طور که یه پدر سعی می کنه با یافتن راه هایی توانایی ها و تجارب خودش رو به فرزندش منتقل کنه و البته در این راه هم بخیل و بی خیال نیست، مدیر فنی هم همین طوره. به هر حال پدر می دونه که روزی پسرش هم همانند او پدر و مسئول خواهد شد، اما در انتقال تجاربش بخیل نیست. اینکه مدیر فنی دریایی از دانش و تجربه باشه، اما حتی به قدر یک لیوان آن هم نصیب اعضای تیم نشه بیانگر وجود مشکلاتی است.

سایر مسئولین یه شرکت هم به نوبه خود نقش مهمی در رضایت برنامه نویسان شرکت ایفا می کنند، سخن به درازا کشید! از همه عذرخواهی می کنم.

شرح این هجران و این خون جگر*** این زمان بگذار تا وقت دگر

آسوده شبی باید و خوش مهتابی*** تا با تو سخن گویم از هر در و هر بابی

این مشکل که نیروهای خوب فرّار هستند (یعنی زود از شرکت جدا میشوند و به شرکت دیگری میروند) همه جای دنیا وجود داره. البته در همه صنایع این طوری نیست و شاید برنامه نویسی و آی تی این جوری باشه. مثلاً طرف یه مدت فیسبوک کار میکنه بعد پا میشه میره آمازون بعد از چند سال میره گوگل و …
شاید یک دلیلش تنوع طلبی باشه. اما شرکتهای بزرگ (مثل گوگل) طوری قرارداد میبندند که اگه طرف مثلاً چند سال بمونه، بهش سهام میدهند. برای همین اول کار معمولاً نیروها چند سال میمانند. اما راستش همین که سهام به دستشان میرسه و قابل نقد کردن میشه، پا میشن میرن!
خلاصه این مشکلات مخصوص ایران نیست. ولی با کارهایی مثل همین سهام دادن، میشه تعدیلش کرد.

متاسفانه این بحث ها با این نوشته ها حل نمیشه. هم تایپ کردن سخته هم واقعا بحثی است که می ارزد ساعته در موردش همفکری کرد. مختصرا عرض میکنم
نکته اول اینکه کل فضای صنعت نرم افزار ما ملتهب است و این موضوع ربطی به زبان برنامه نویسی ندارد. البته در خصوص کدنویسی سیستمی با توجه به اینکه حوزه کار کوچکتر است و کارفرمای اکثر پروژه ها دولتی ها و شرکتهای خاص هستند بطبع دست برنامه نویسان برای انتخاب و جابجایی هم بسته تر است.
دوم اینکه شرایط یک صنعت را نمی توان مستقل از فضای کلی اقتصاد کشور بررسی کرد. واقعیت قضیه این است که یه فست فود معمولی در طول یکسال درامد به مراتب بیشتری نسبت به بسیاری از شرکت های نرم افزاری ما کسب می کند. پول درآوردن از دانش high-tec در کشور ما خیلی سخت بوده و هست. فضای دلالی که در کشور شکل گرفته است انگیزه کار و تلاش خیلی ها را از بین میبرد. از طرفی بچه های فنی ما هم با مباحث مالی و بازاریابی و مقوله توجیه اقتصادی و … بیگانه اند و همین میشود که صدها شرکت نرم افزاری ثبت می شود که یکساله به تعطیلی می رسد. حتی بفرض داشتن دانش بالا باز هم این سوال مطرح است که صرف تولید یه محصول خوب دلیل بر این می شود که شرکت شما موفق باشد؟ خیر. یک زنجیره و فرایند درست از تولید تا عرضه و بازاریابی و تبلیغات و مدیریت صحیح و hr و ….. باید ایجاد کرد.
سوم اینکه اگر عواملی که فرمودید مثل کاربردی نبودن دانشگاه ها و مشکل خدمت سربازی، مهاجرت به خارج از کشور و عطش ادامه تحصیل و میل به مستقل شدن و دهها عامل شخصی دیگر را به این مقوله اضافه کنید تاحدی به جواب میرسیم.
چهارم اینکه واقعا مدیران فنی ما چقدر حرفه ای ( به لحاظ فنی و رفتاری) رفتار می کنند که از نیروهای دیگر انتظار رفتار حرفه ای داشته باشیم. اساسا ما چقدر نیازهایی ابتدایی (مالی و مادی) پرسنل را مرتفع می کنیم و اصولا چقدر برای مشکلات نیروهایمان وقت میگذاریم؟ چقدر به نیروها فرصت خطا کردن و تجربه کردن میدهیم؟ چقدر نیروها را در مسایل مدیریتی و تصمیم گیری های شرکت و سازمان مان دخیل میکنیم؟
بهرحال برطرف کردن نیازهای مادی اولیه نیروها در کنار بازگذاشتن فرصت شکوفایی برای افراد و ارضای نیازهای روحی پرسنل و ایجاد وابستگی صحیح سازمانی و مشارکت دادن نیروها در تصمیم گیری ها و صادق بودن و رعایت نکات حقوقی (بصورت دوسویه) در قراردادها میتواند تاحدی موجب تقلیل این مشکلات شود.
زیاده عرضی نیست
وفا- مدیر فنی موسسه برهان